Кто крайний?

Việc xếp hàng ở những nơi công cộng như: cửa hàng, bệnh viện, ngân hàng, quán ăn ... đã trở thành một nét đẹp văn hoá, thể hiện sự văn minh của con người hiện đại. Hơn thế nữa, máy bấm số đã giúp cho việc xếp hàng trở nên đơn giản hơn, công bằng hơn nhờ hạn chế tình trạng chen lấn, phá hàng. Nhưng tại những nơi chưa có máy, những người xếp hàng vẫn sẽ tự "thoả thuận ngầm" với nhau về thứ tự. 

Nếu bạn đã từng sinh sống và học tập ở Nga, câu hỏi "кто крайний?" (tạm dịch: Ai là người cuối cùng?) chắc hẳn đã quá quen thuộc. Câu hỏi được dùng khi một người mới tới và trước đó là một dãy người đang xếp hàng chờ tới lượt. "кто крайний?" giúp bạn xác định được ai là người cuối cùng trong hàng đó và bạn sẽ là người tiếp theo.

Có một kỉ niệm vui mà Andrei không bao giờ quên trong những ngày đầu sang Nga. Mặc dù bản thân đã được học tiếng Nga 3 năm ở trường phổ thông Việt Nam nên khá tự tin với vốn hiểu biết của mình. Và mình cũng chỉ biết rằng trong trường hợp này nên hỏi "кто последний?", từ "крайний" khá lạ lẫm và chưa có được học ở Việt Nam. Andrei đã đem thắc mắc đó cho cô giáo dạy dự bị của mình rằng: Tại sao khi xếp hàng, mọi người lại hỏi nhau "кто Украины?" 😆. Bất ngờ là tất cả các bạn học (từ các nước khác nhau) cũng có chung một câu hỏi như vậy. Và từ khoảnh khắc đó, mình mới được khai sáng thêm từ "крайний". 

Vậy sự khác nhau giữa "последний" và "крайний" là gì? Có thể sử dụng chúng tương đương nhau được không? Hãy cùng tìm hiểu nhé!

Định nghĩa

Последний có nghĩa "cuối cùng". Cuối cùng về mặt thời gian hoặc so với các cá thể khác trong cùng một hàng. Nhìn vào mặt chữ, ta có thể thấy đó là chỉ những người/vật đi theo sau, nối gót người/vật ở trước (тот, кто идёт по следам). 

Ta thường nói: 

- последний раз (lần cuối cùng), 

- последний человек (người cuối cùng),

- последний дом (ngôi nhà vừa mới được xây gần đây nhất),

- последняя новость (tin tức mới nhất). 

Крайний - xuất phát từ danh từ "край" với nghĩa ngoài viền, ngoài rìa, ngoài lề, ở xa trung tâm. Cũng có thể dịch là cuối cùng về mặt không gian. (тот, кто на краю, в стороне от обшего ряда)

Ví dụ: 

- крайний дом (nhà ở vùng ven, xa trung tâm),

- Крайний Север (phần rìa phía bắc, Cực Bắc)

Cách sử dụng

Dựa vào định nghĩa ở trên, dễ dàng nhận ra, câu hỏi nên dùng là: "кто последний?". Ai là người cuối cùng theo thứ tự trước sau, ai là người nối gót ai trong hàng người đang xếp. 

Câu hỏi "кто крайний?" được cho là "некультурно", đôi khi làm phật ý người hỏi với nghĩa "ai ở ngoài rìa, ai ở ngoài lề?". Tuy nhiên, đó là góc nhìn của các nhà ngôn ngữ học, thực tế thì người ta vẫn sử dụng câu này trong đời sống.

Ở phương diện "tâm linh", trong những công việc gắn với nhiều rủi ro như phi công, phi hành gia, cứu hộ, leo núi ... người nói muốn né tránh nói những điều không tốt, từ đó ra đời những cụm từ: крайний день, крайний раз, крайний полёт. 

Xem thêm ở video dưới: